Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή. Και πιο αρχή είναι η ανάγκη που οδήγησε στην δημιουργία του θεσμού. Η ιστορία που κυκλοφορεί είναι πως η ανάγκη των ιδιοκτητών καθαρόαιμων σκύλων να ζευγαρώσουν τα ζώα τους με σκύλους ίσης ή καλύτερης αξίας σε σχέση με το επιθυμητό αποτέλεσμα (εργασία, φύλαξη κτλ) τους οδήγησε σε συναντήσεις όπου ο καθένας έφερνε το ζώο του και ανέλυαν τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους.
Τα χρόνια πέρασαν και αυτό έγινε πιο οργανωμένο. Και αν στην Ελλάδα όλα αυτά είναι σχετικά νέα με δεδομένο πως ακόμα και ο Κυνολογικός Όμιλος Ελλάδας μετρά περίπου 30 χρόνια ζωής, στο εξωτερικό οι εκθέσεις μετρούν πολλές δεκαετίες ενώ σε κάποιες χώρες ακόμα και αιώνα ζωής!
Η έκθεση μορφολογίας λοιπόν που λανθασμένα από κάποιους αποκαλείται «καλλιστεία» είναι χρήσιμο εργαλείο στα χέρια των εκτροφέων αλλά και των ιδιοκτητών οι οποίοι θέλουν να επιβεβαιώσουν την αξία του ζώου τους.
Σε αυτές δεν εξετάζεται η ομορφιά του ζώου αλλά η τυπικότητα του. Όλες οι καθαρόαιμες φυλές περιγράφονται αναλυτικά και με κάθε λεπτομέρεια στο εκάστοτε πρότυπο φυλής το οποίο έχει υιοθετηθεί από την Διεθνή Κυνολογική Ομοσπονδία όπως έχει προταθεί από τον όμιλο της χώρας καταγωγής της φυλής.
Μόλις λοιπόν ένας σκύλος μπει στο στίβο της έκθεσης μορφολογίας, ο εξειδικευμένος κριτής καλείται να αποφασίσει αν ο σκύλος που έχει μπροστά του είναι όπως ορίζει το πρότυπο: σε μέγεθος, σε χρώμα, σε ποιότητα, σε χαρακτήρα κτλ.
Η κάθε φυλή διαγωνίζεται μόνη της. Αυτό άλλωστε είναι το ζητούμενα. Σε ομάδες που χωρίζονται ηλικιακά και διαφορετικά τα αρσενικά από τα θηλυκά μέχρι την στιγμή που πρέπει να αναδειχθεί το καλύτερο της φυλής ανά ηλικία και το καλύτερο φυλής.
Μπορεί για τους μη μυημένους αυτά να ακούγονται λίγο σύνθετα αλλά στην πράξη είναι πολύ απλά: όλα τα αρσενικά μωρά διαγωνίζονται μεταξύ τους και το καλύτερο θα διαγωνιστεί με το καλύτερο θηλυκό της ίδια ηλικίας για να αναδειχθεί το καλύτερο μωρό της φυλής. Το ίδιο θα γίνει μέχρι και τα ενήλικα.
Ποιο είναι όμως το όφελος του ιδιοκτήτη ή εκτροφέα; Ο λαός μας λέει πως η κουκουβάγια βλέπει το δικό της παιδί ως το πιο όμορφο. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τους ιδιοκτήτες σκύλου. Στις περισσότερες περιπτώσεις το συναισθηματικό δέσιμο δεν επιτρέπει στον ιδιοκτήτη με νηφαλιότητα να εντοπίσει τα αρνητικά του ζώου. Σε μια έκθεση όμως μορφολογίας, ο κριτής που δεν έχει κανένα δέσιμο, στην αναφορά του καταγράφει τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά βοηθώντας τον ιδιοκτήτη να έχει ολοκληρωμένη εικόνα για το ζώο του.
Σε πιο προηγμένες χώρες κυνοφιλικά, σκύλοι οι οποίοι δεν έχουν λάβει πιστοποιητικό καταλληλότητας αναπαραγωγής από έκθεση μορφολογίας δεν αναπαράγονται καν, με στόχο να βελτιωθούν οι φυλές ως προς τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. Πολλές φορές αυτή η καταλληλότητα συνοδεύεται και από απαραίτητες εξετάσεις υγείας με στόχο των αποκλεισμό κληρονομικών ασθενειών. Στην Ελλάδα πάλι έχουμε δρόμο μακρύ και επαφίεται στην ευσυνειδησία του εκτροφέα.
