Λίγα μέτρα μπροστά τους, κηδεμόνες σκύλων έπαιζαν με τους τετράποδους φίλους τους, με τρόπο που με έκανε να απορήσω γιατί ο σκύλος του ηλικιωμένου δεν έδειχνε καμία τάση να κατέβει από το παγκάκι. Τα πάντα προκαλούσαν, μπαλάκια, τρέξιμο, χαρά. Παρά το γεγονός ότι μας χώριζαν πέντε όροφοι ήταν εμφανές ότι δεν υπήρχε λουρί ανάμεσά τους. Η περιέργεια με κέρδισε και κατέβηκα να δω τι κράταγε το σκύλο να αντιστέκεται στην «παράδοσή» του στα τόσο ισχυρά ερεθίσματα που είχε μπροστά του…ήταν φόβος;
Η εικόνα ήταν μαγική και σου ζητώ συγνώμη διότι δεν μπορώ να βρω λέξεις για να σου εκφράσω αυτό που νιώθω ακόμα και τώρα παρά το γεγονός ότι θα ήθελα να μοιραστώ αυτό το συναίσθημα μαζί σου. Καμία ένδειξη φόβου στην στάση του σκύλου ο οποίος ήταν και σαφές ότι είχε νεαρή ηλικία. Αντίθετα, υπήρχε ένα «χαμόγελο» στα πρόσωπα και των δύο. Δεν υπήρχε αντίσταση σε αυτό που έβλεπε ο σκύλος… ήταν μια καθαρή και αβίαστη από οτιδήποτε επιλογή.
Τα μάτια τους στρέφονταν σε κάθε κίνηση που υπήρχε γύρω τους και ο σκύλος ακολουθούσε με την μύτη του κάθε οσμή που έφερνε το αεράκι… αλλά εκείνοι παρέμεναν δίπλα δίπλα ακίνητοι. Δεν άκουσα καμιά εντολή και ο σκύλος δεν «ζήτησε» τίποτα απολύτως. Έκατσα και εγώ σε ένα παγκάκι και ξαφνικά αυτός ο άνθρωπος έγινε κάτι τεράστιο μέσα μου… δεν είχα ξαναδεί ποτέ τόση ηρεμία, τόση φυσικότητα. Πέρασε τουλάχιστον μια ώρα όπου εγώ έγραφα με την φαντασία μου την ιστορία της ζωής τους προσποιούμενος ότι ασχολούμαι με το τηλέφωνο μου. Ο άνθρωπος γύρισε για πρώτη φορά σαν να απευθύνεται στο σκύλο χωρίς όμως να πει κάτι και ο «μικρός» πήδηξε στο έδαφός. Σηκώθηκε και εκείνος και μάλλον πήραν το δρόμο της επιστροφής… αφήνοντας εμένα στο παγκάκι…
Εάν δεν κατανοήσεις… δεν μπορείς να εκπαιδεύσεις το σκύλο!
Ξεκινώντας λοιπόν το ταξίδι μας στην εκπαίδευση ενός σκύλου, θα πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για μια σειρά λαθών τα οποία θα πρέπει να αποφύγουμε. Ο σκύλος είναι περισσότερο ευφυής από ότι κάποιοι πιστεύουν. Γνωρίζει πότε μια «τακτική» είναι ψευδής, συνδέει συγκεκριμένα μέρη και πρόσωπα με συμπεριφορικά μοτίβο και εύκολα μπορεί να παίξει το ρόλο ενός καλού μαθητή μόνο και μόνο για μια καλή «βαθμολογία». Συχνά μέσα από συγκεκριμένες μεθοδολογίες τυποποιημένης εκπαίδευσης αρκετοί κηδεμόνες αναπτύσσουν την αίσθηση ότι η επικοινωνία με τον σκύλο τους είναι υψηλού επιπέδου.
Όταν όμως δοκιμάζουν την δυναμική αυτής της επικοινωνίας σε πραγματικές συνθήκες ζωής απογοητεύονται παρακολουθώντας τον σκύλο τους να ενδιαφέρεται περισσότερο για τα όσα διαδραματίζονται γύρω του από το να ακολουθήσει μια οδηγία τους. Πριν όμως σου πω τι χρειάζεται να αποφύγεις κατά την διάρκεια της εφαρμογής των άρθρων που θα ακολουθήσουν, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το ερώτημα: Γιατί ο σκύλος μου δεν με ακούει;
Για να απαντήσουμε στο γιατί μπορεί να συμβεί αυτό θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι όπως και σε εμάς έτσι και στον σκύλο υπάρχει μια διαρκής ιεράρχηση των ερεθισμάτων που λαμβάνει από το περιβάλλον του.
Τι είναι σημαντικό για το σκύλο και τι όχι; Η γενετική του προδιάθεση είναι ο άξονας αυτής της ιεράρχησης. Όταν όμως αρχίζουν οι εμπειρίες, που διαμορφώνουν την άποψή του για την ζωή, τότε αυτή η ιεράρχηση μεταβάλλεται μέρα με την ημέρα. Η βάση παραμένει πάντα η ίδια πάντα. Το αρχικό φίλτρο για το τι είναι σημαντικό και τι όχι βασίζεται στο δίπτυχο των ενστίκτων της επιβίωσης και της αναπαραγωγής. Εκεί ξεκινά ένα γαϊτανάκι των βασικών ενστίκτων με τα ξεχωριστά ταλέντα ενός σκύλου. (Π.χ. ένα Ροτβάιλερ δεν θα ενδιαφερθεί για ένα πουλί που πετάει, αντίθετα με ένα Πόιντερ).
Παράλληλα η αναζήτηση της ευχαρίστησης είναι ένας από τους παράγοντες αξιολόγησης ενός ερεθίσματος. Η εμπειρία πάντα όμως δημιουργεί το τελικό υπόβαθρο. Μέχρι εδώ δεν είναι πολύ διαφορετικά τα πράγματα από τον τρόπο που και εμείς οι άνθρωποι επιλέγουμε το σε ποια ερεθίσματα θα ανταποκριθούμε ή ποια θα αγνοήσουμε.
Υπάρχει όμως ακόμα ένας παράγοντας που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την εκπαίδευση ενός σκύλου όταν αυτή αφορά το κομμάτι της ανταπόκρισης του σε μια οδηγία μας. Αυτός είναι η δυναμική των αισθήσεων του.
Ένας μαγικός κόσμος!
Ξέχνα την αίσθηση με την οποία αντιλαμβάνεσαι εσύ το περιβάλλον σου και πολλαπλασίασε γεωμετρικά την ένταση κάθε ήχου και κάθε οσμής που πέφτει στην αντίληψή σου. Σε γιατί ο σκύλος μου δεν με ακούει αυτά πρόσθεσε και αρκετά ακόμα που δεν αντιλαμβάνεσαι καν. Ο κόσμος των αισθήσεων ενός σκύλου για έναν άνθρωπο θα ήταν σαν να είναι η Αλίκη στην χώρα θαυμάτων. Κάποτε αυτές τις αισθήσεις τις είχαμε και εμείς όταν χρειαζόταν να τις χρησιμοποιούμε για την δική μας επιβίωση. Σήμερα που κρίθηκαν από την καθημερινότητα μας «άχρηστες» μειώθηκαν σε σημείο που θόλωσαν αρκετά την εικόνα της αντίληψης μας… και σε αρκετές περιπτώσεις την στρέβλωσαν.
Έτσι εσύ μπορεί να πιστεύεις ότι περπατάς σε έναν έρημο δρόμο μαζί με τον σκύλο σου και εκείνος να κάνει σαν να ανακαλύπτει δεξιά και αριστερά μικρούς θησαυρούς. Στην πραγματικότητα ο δρόμος είναι έρημος μόνο για σένα. Ο σκύλος σου βλέπει έναν δρόμο γεμάτο ζωή… βλέπει ανθρώπους, σκύλους… βλέπει από που πέρασαν, που σταμάτησαν ποιο ήταν το φύλο τους. Οι αισθήσεις του, του αποκαλύπτουν το ζωντανό παρελθόν ενός έρημου δρόμου για να του διασφαλίσουν ότι θα βρει αυτό που αναζητά ή θα προφυλαχθεί από αυτό που πρέπει να αποφύγει.
Ο έξυπνος σκύλος
Θα πρέπει να γνωρίζεις κάτι που ίσως έρχεται σε αντίθεση με όσα έχεις ακούσει για το σκύλο. Έχουμε θεωρήσει δεδομένο ότι έξυπνος σκύλος είναι εκείνος που μαθαίνει να «υπακούει» εύκολα… θα μου επιτρέψεις να διαφωνώ κάθετα! Ευφυής σκύλος είναι ο σκύλος που με βάση και όσα περιγράψαμε παραπάνω έχει μια πλήρη αίσθηση των όσων συμβαίνουν γύρω του. Αυτοί οι σκύλοι είναι και οι πλέον δύσκολοι στην εκπαίδευση τους. Η «απόλυτη» αντίληψή τους και η ευστροφία τους, δεν αφήνει κανένα ερέθισμα να πέσει κάτω. Αυτό από αρκετούς χαρακτηρίζεται ως διάσπαση προσοχής προσπαθώντας να στηρίξουν τον ισχυρισμό ότι έξυπνος σκύλος είναι ο «υπάκουος» σκύλος. Επίσης, πιστεύω κατανοείς ότι στην πραγματικότητα έξυπνος σκύλος είναι ο εκείνος που πάντα θα ψάχνει να βρίσκει τρόπους να αναζητά την αυτοδιάθεση του.
Ο σκύλος σου δεν σε αγνοεί σε μια προσπάθεια να μην αποδεχθεί την κυριαρχία σου ή άλλου είδους ανοησίες οι οποίες είναι και αυτές που στιγμάτισαν την έννοια «Αρχηγός της Αγέλης» ως αρνητική. Απλά η φωνή σου χάνεται σε έναν κόσμο γεμάτο ενδιαφέροντα. Το ζητούμενο λοιπόν όταν μιλάμε για την επικοινωνία μας με τον σκύλο μας και την δυνατότητα μας να τον καθοδηγούμε ανεξάρτητα από τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα… είναι ξεκάθαρο… πρέπει το ισχυρότερο ερέθισμα για τον σκύλο σου να γίνεις εσύ. Εσύ, όχι ο φόβος της ανυπακοής ή η ευχαρίστηση μιας ανταμοιβής. Η παρουσία σου, η φωνή σου, το άγγιγμα σου πρέπει να είναι πιο σημαντικά από οτιδήποτε άλλο.
Δημιουργία μιας αληθινής σχέσης
Ας έρθουμε τώρα στην ουσία. Πως μέσα σε όλες αυτές τις «εικόνες προκλήσεις» που αντιλαμβάνεται ο σκύλος σου εσύ μπορείς να γίνεις η ισχυρότερη εικόνα στην ψυχή του;
Έχω δει πολλούς ανθρώπους να ταλαιπωρούνται με μεθοδολογίες εκπαίδευσης ενός σκύλου και έχω ταλαιπωρηθεί και εγώ πολύ με την σκέψη πως μπορείς να δώσεις σε κάποιον ακριβώς αυτό που ονειρεύτηκε από την συνύπαρξή του με τον σκύλο; Έχω δει σκύλους που καθένας θα ζήλευε την υπακοή τους. Στα μάτια τους όμως έβλεπες το κενό… και η σύνδεση με τον κηδεμόνα τους ήταν ακριβώς αυτό που υπονοεί η ατυχής έκφραση «αφεντικό». Από την άλλη έχω δει σκύλους που όταν ο κηδεμόνας δεν κρατάει μια λιχουδιά στα χέρια του δεν υπάρχει καν γι αυτούς. Συνήθως αυτή η εικόνα συνοδεύεται με το θλιμμένο βλέμμα ενός ανθρώπου… που δεν πήρε την αγάπη που περίμενε από το σκύλο του.
Όλα βασίζονται στα δεδομένα που σου περιέγραψα τα οποία εάν δεν κατανοήσεις, δεν θα κατανοήσεις και τα σημεία στα οποία μπορεί να αποτύχει μια εκπαίδευση.
Αυτό που κρατούσε τον σκύλο στο παγκάκι με τον γέροντα… ήταν η σχέση τους… ήταν τόσο απλό. Ήταν η σχέση που αυτός ο άνθρωπος κατάφερε να δημιουργήσει με το σκύλο του. Η αναζήτηση της ασφάλειας, η προστασία από τον κίνδυνο και η ευχαρίστηση παύουν να είναι ζητούμενα από τον κόσμο γύρω σου όταν κάποιος ή κάτι καταφέρνει να στα εξασφαλίσει.
Για να το κερδίσεις αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση του σκύλου σου θα γίνει στα πλαίσια της φυσικής ροής μιας καθημερινότητας που θα ενισχύει τον δικό σου ρόλο στη ζωή του και όχι τα «εργαλεία» που θα χρησιμοποιήσεις αναγκαία για να τον διδάξεις. (τροφή, παιχνίδι κτλ).
Επίσης, να θυμάσαι ότι οι αληθινές σχέσεις βασίζονται σε αληθινές συμπεριφορές. Αυτή η σχέση λοιπόν πρέπει να βασιστεί σε αυτό που πραγματικά είσαι. Μην διανοηθείς να προσποιηθείς μπροστά στο σκύλο κάποιον άλλο. Όποιον και να εμφανίσεις μπροστά του στα λεπτά ενός τυποποιημένου μαθήματος θα τον αναγνωρίσει ως κάλπικο τις υπόλοιπες ώρες τις ημέρας σας χωρίς προσπάθεια.
Σε όλες τις ασκήσεις λοιπόν στα άρθρα που θα ακολουθήσουν απαραίτητη προϋπόθεση είναι η φυσικότητα σου και η ένταξή τους στις πραγματικές συνθήκες και ανάγκες της ζωής σου.
* Ο Χρήστος Κούτσης είναι Εκπαιδευτής Σκύλων
